Odleżyny – przyczyny, objawy, leczenie i profilaktyka

Odleżyna, znana również jako odleżyna skóry lub odleżyny, to uszkodzenie skóry i tkanek miękkich spowodowane długotrwałym uciskiem na określone obszary ciała. W artykule omówimy dokładnie, czym jest odleżyna i jak powstaje, a także przedstawimy główne przyczyny jej powstawania.

Co to jest odleżyna i jakie są jej przyczyny?

Odleżyna, znana również jako odparzenie, to uszkodzenie skóry i tkanek pod nią, które powstaje na skutek długotrwałego ucisku na konkretne obszary ciała. Jest to zazwyczaj wynik nieprawidłowego rozkładu ciśnienia na skórę, co prowadzi do ograniczenia przepływu krwi i niedotlenienia tkanek. Odleżyny najczęściej występują u osób unieruchomionych, które nie mogą zmieniać pozycji ciała lub mają trudności z poruszaniem się. Mogą również dotyczyć osób starszych, które mają zmniejszoną zdolność do odczuwania bólu i nie zauważają wcześniejszych objawów odleżyn.

Główne przyczyny powstawania odleżyn to długotrwały ucisk na skórę, który prowadzi do niedokrwienia i niedotlenienia tkanek. Ucisk może być spowodowany przez długotrwałe leżenie w jednej pozycji, siedzenie w niewłaściwej pozycji lub używanie niewłaściwego sprzętu medycznego. Inne czynniki ryzyka obejmują osłabienie organizmu, zaburzenia krążenia krwi, niedożywienie, wysuszenie skóry oraz obecność wilgoci lub mocz w okolicy skóry. Ważne jest, aby zidentyfikować i eliminować te czynniki ryzyka, aby zapobiec powstawaniu odleżyn u osób podatnych.

Jakie są objawy i stopnie zaawansowania odleżyn?

Objawy odleżyn mogą różnić się w zależności od stopnia zaawansowania rany. W początkowych stadiach odleżyny, skóra może być zaczerwieniona i przekrwiona, a po naciśnięciu palcem może lekko blednąć. Może występować również przerwanie ciągłości naskórka. W miarę postępu choroby, odleżyna może stać się bardziej bolesna, a na skórze mogą pojawić się pęcherze, owrzodzenia i martwica tkanek. W najbardziej zaawansowanych przypadkach, odleżyna może dotykać nie tylko skóry, ale także mięśni i kości.

Stopnie zaawansowania odleżyn są określane na podstawie głębokości uszkodzenia tkanek. Wyróżnia się pięć stopni:

Stopień	Opis
1	Skóra jest zaczerwieniona i przekrwiona, ale po naciśnięciu jej palcem lekko blednie.
2	Zaczerwienienie na skórze nie blednie podczas naciskania palcem. Może występować stwardnienie naskórka, pęcherze i obrzęk.
3	Widoczne jest uszkodzenie skóry na całej jej grubości. Może występować ziarnina lub masa w dnie rany.
4	Skóra jest zniszczona na całej grubości i dotyka tkanek podskórnych. Może występować martwica tkanek.
5	Rana jest rozległa i obejmuje tkanki mięśniowe, kostne i stawy. Mogą występować przetoki i ryzyko sepsy.

Zrozumienie objawów i stopni zaawansowania odleżyn jest istotne dla szybkiego rozpoznania i odpowiedniego leczenia. W przypadku podejrzenia odleżyny, ważne jest skonsultowanie się z lekarzem, który dobierze odpowiednią terapię w zależności od stopnia zaawansowania rany.

Gdzie najczęściej występują odleżyny i dlaczego?

Najczęstsze miejsca występowania odleżyn to obszary ciała, gdzie skóra jest szczególnie cienka i blisko kości. Są to miejsca bardziej narażone na ucisk ciała, co zwiększa ryzyko powstawania odleżyn. Jednak wiele zależy również od sposobu rozkładu nacisku. Osoby poruszające się na wózkach inwalidzkich najczęściej doświadczają odleżyn w miejscach takich jak łopatki, kość ogonowa, pod kolankami i przy guzach kulszowych. Natomiast osoby leżące na plecach są bardziej narażone na odleżyny na pośladkach, piętach, łopatkach i wzdłuż kręgosłupa. Odleżyny mogą również pojawić się na małżowinach usznych, łokciach i kostkach nóg.

Istnieje większe ryzyko powstawania odleżyn u osób bardzo chudych lub otyłych. W przypadku osób bardzo chudych wynika to z bliskości skóry do kości i braku ochrony tkanki tłuszczowej. Natomiast u osób otyłych większy nacisk na zagrożone ranami obszary wynika z nadmiernego obciążenia ciała. Ważne jest, aby zwrócić szczególną uwagę na te miejsca i regularnie sprawdzać skórę pod kątem pojawienia się odleżyn.

Jak zapobiegać powstawaniu odleżyn?

Aby zapobiec powstawaniu odleżyn, istnieje wiele skutecznych metod profilaktyki przeciwodleżynowej. Jednym z najważniejszych czynników jest regularna zmiana pozycji ciała. Osoby leżące lub siedzące przez długi czas powinny regularnie zmieniać swoją pozycję co 2-3 godziny. Zaleca się również wykonywanie ruchów biernych, takich jak masaż, oklepywanie i ćwiczenia stawów, aby poprawić krążenie krwi w tkankach.

Ważne jest również odpowiednie nawilżanie i pielęgnacja skóry. Codzienne mycie skóry delikatnym środkiem myjącym i jej dokładne osuszanie są niezbędne. Należy unikać mocnego pocierania ręcznikiem, ponieważ może to prowadzić do uszkodzenia skóry. Warto korzystać z profesjonalnych preparatów nawilżających i regenerujących skórę, które pomogą utrzymać jej elastyczność i zapobiec odparzeniom.

Stosowanie specjalistycznego sprzętu przeciwodleżynowego również ma duże znaczenie w profilaktyce odleżyn. Materace przeciwodleżynowe o zmieniającym się ciśnieniu oraz poduszki ortopedyczne mogą zapewnić rotacyjny nacisk na ciało, zmniejszając ryzyko powstawania odleżyn. Ważne jest również regularne sprawdzanie skóry pod kątem pojawienia się odleżyn i zgłaszanie ich lekarzowi w celu odpowiedniego leczenia.

Jak leczyć odleżyny w różnych stopniach zaawansowania?

Leczenie odleżyn zależy od stopnia zaawansowania rany. W przypadku odleżyn pierwszego stopnia, które charakteryzują się zaczerwienieniem skóry, można zastosować opatrunki poliuretanowe, które stanowią barierę przed drobnoustrojami i chronią ranę przed uszkodzeniem. Ważne jest również odpowiednie nawilżanie i regenerowanie skóry przy użyciu profesjonalnych preparatów, które pomogą w procesie gojenia się.

W przypadku odleżyn drugiego stopnia, gdzie występuje stwardnienie naskórka, pęcherze i obrzęk, konieczne jest zastosowanie opatrunków absorbujących wysięk, takich jak opatrunki alginianowe lub hydrowłókniste. Te opatrunki utrzymują wilgotne środowisko w ranie i wspomagają proces gojenia się.

Odleżyny trzeciego stopnia, które charakteryzują się uszkodzeniem skóry na całej jej grubości oraz obecnością ziarniny lub masy w dnie rany, wymagają specjalistycznej terapii. Może to obejmować stosowanie opatrunków hydrożelowych, które nawilżają ranę i usuwają martwicę tkanek.

W przypadku odleżyn czwartego i piątego stopnia, które dotykają tkanek podskórnych, mięśni, kości i stawów, konieczne jest skonsultowanie się z lekarzem. W takich przypadkach może być konieczne usunięcie martwicy tkanek chirurgicznie oraz stosowanie zaawansowanych opatrunków, takich jak opatrunki hydrożelowe lub opatrunki alginianowe.

Ważne jest, aby pamiętać, że leczenie odleżyn powinno odbywać się pod nadzorem specjalisty. Lekarz dobierze odpowiednią terapię w zależności od stopnia zaawansowania rany i indywidualnych potrzeb pacjenta.

Jak dbać o skórę i zapobiegać odleżynom?

Zapobieganie powstawaniu odleżyn jest kluczowe dla utrzymania zdrowej skóry. Prawidłowa pielęgnacja skóry może pomóc w redukcji ryzyka powstawania odleżyn. Oto kilka zasad, których należy przestrzegać:

1. Codzienna higiena – ważne jest regularne mycie skóry delikatnym środkiem myjącym i dokładne osuszanie. Należy unikać mocnego pocierania ręcznikiem, aby nie uszkodzić skóry.
2. Nawilżanie skóry – sucha skóra jest bardziej podatna na uszkodzenia i odleżyny. Dlatego ważne jest regularne nawilżanie skóry za pomocą odpowiednich preparatów nawilżających, które utrzymują jej elastyczność.
3. Ochrona skóry przed uszkodzeniami – należy unikać tarcia, ucisku i nadmiernego nacisku na skórę. W przypadku osób leżących lub siedzących przez długi czas zaleca się stosowanie specjalistycznego sprzętu przeciwodleżynowego, takiego jak materace przeciwodleżynowe o zmieniającym się ciśnieniu.
4. Regularna zmiana pozycji ciała – osoby leżące lub siedzące przez długi czas powinny regularnie zmieniać swoją pozycję co 2-3 godziny. Zaleca się również wykonywanie ruchów biernych, takich jak masaż i ćwiczenia stawów, aby poprawić krążenie krwi w tkankach.

Przestrzeganie tych zasad pomoże utrzymać skórę w dobrej kondycji i zapobiec powstawaniu odleżyn. Ważne jest również regularne monitorowanie skóry pod kątem pojawienia się odleżyn i zgłaszanie ich lekarzowi w celu odpowiedniego leczenia.